एटोमिक ह्याबिट्स (परमाणु बानीहरू) पुस्तकको उजागर

• सज्जन उत्सुक सापकोटा

व्यक्तिगत वृद्धि र आत्म–सुधारको पछि लाग्ने बानी स्थायी परिवर्तनको आधार हो । जेम्स क्लियरको अभिनव पुस्तक, ‘एटोमिक ह्याबिट्स’, हाम्रो बानी र विस्तारद्वारा हाम्रो जीवनमा क्रान्तिकारी परिवर्तन गर्न गहिरो अन्तर्दृष्टि र व्यावहारिक रणनीति प्रदान गर्दै एक मार्गदर्शक प्रकाशको रूपमा उभिएको छ ।

१. चरणबद्ध रूपमा राम्रो बनाउँदै जाने : हरेक दिन साना सुधार गर्दा अन्तमा ठूलो प्रभाव हुन्छ । अलिकति मात्रै होस् वा एक प्रतिशत मात्रै होस् । यो नियमित रूपमा गर्नाले, तपाईं समयको साथ आफ्नो प्रगति निर्माण गर्न र महान् चिज प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ । ठूला, डरलाग्दो लक्ष्यका लागि लक्ष्य गर्नुको सट्टा, हामी साना, व्यवस्थित कदम लिनमा ध्यान केन्द्रित गर्न सक्छौँ । यसले सफलतामा पुग्न सजिलो बनाउँछ र यसलाई बलियो बनाइराख्छ । उदाहरणका लागि कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईं व्यायाम गरेर स्वस्थ हुन प्रयास गर्दै हुनुहुन्छ । तुरुन्तै म्याराथन दौडन आफैँलाई धकेल्नुको सट्टा, तपाईं हरेक दिन केवल १० मिनेट हिँड्न सुरु गर्न सक्नुहुन्छ । त्यसो भए, प्रत्येक हप्ता, तपाईंले आफ्नो हिँडाइलाई थप एक मिनेटले बढाउन सक्नुहुन्छ । यो सुरुमा धेरै नहोला जस्तो लाग्न सक्छ, तर समयको साथमा, ती अतिरिक्त मिनेट थपिन्छन् र तपाईंले आफूलाई अधिक बोझ महसुस नगरी फिट र बलियो भएको पाउनुहुनेछ ।

२. बानीमा तहको व्यवस्था : तपाईंले पहिले नै हरेक दिन गर्नुभएका चिजमा नयाँ बानी थप्न सक्नुहुन्छ । यो इँटाले घर बनाउने जस्तै हो – प्रत्येक नयाँ बानी पुरानोको माथि फिट हुन्छ । तपाईंले नयाँ बानी आफूले पहिले नै गरिरहनुभएको चिजसँग जोड्न सक्नुहुन्छ, यसरी तपाईको दिमागलाई सम्झन र गर्न सजिलो हुन्छ । तपाईं धेरै प्रयासबिना राम्रो बानी सिर्जना गर्न सक्नुहुन्छ । उदाहरणका लागि, मानौं तपाईं थप पुस्तक पढ्न चाहनुहुन्छ, तर समय खोज्न सङ्घर्ष गर्दै हुनुहुन्छ । तपाईं यसलाई तपाईंको बेलुकाको खाना खानुको वर्तमान दिनचर्यामा लिङ्क गरेर बानी स्ट्याकिङ प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ । यसरी हरेक साँझ तपाईंले आफ्नो बेलुकाको खाना खाइसकेपछि, किताबका केही पाना पढ्ने बानी बसाल्नुहोस् । पढ्ने नयाँ बानीलाई तपाईंले हरेक दिन पहिले नै गरिरहनुभएको कुरासँग जोडेर, जस्तै बेलुकाको खाना खाने, तपाईं यससँग जोडिने र पढाइलाई आफ्नो दिनचर्याको नियमित भाग बनाउन सक्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।

३. तपाईंको वरपरको शक्ति : यसले हामीले समय बिताउने ठाउँले हामीले गर्ने कामलाई कसरी असर गर्छ भन्ने कुरामा जोड दिन्छ । राम्रो बानी सजिलो बनाउन र हामीलाई खराब बानी गर्न प्रलोभन दिने चिज हटाउनका लागि हाम्रो वातावरण सेटअप गरेर, हामीले हाम्रा कार्यमा थप नियन्त्रण गर्न सक्छौँ । हाम्रा कोठा पुनः व्यवस्थित गर्ने होस् वा हाम्रो पढ्ने टेबल वा कुर्सी व्यवस्थित गर्ने होस्, हाम्रो वरपरको वातावरणलाई अझ राम्रो बनाउनुले हामीलाई हाम्रा लक्ष्यसँग मेल खाने बानी बनाउन मद्दत गर्छ । उदाहरणका लागि बत्ती निभाउने र सुत्नुअघि मोबाइल प्रयोग नगर्नेजस्ता शान्त सुत्ने समयको दिनचर्या सिर्जना गरेर सुरु गर्नुहोस् । अर्को एक सुत्ने समय–तालिका सेट गर्नुहोस् र यसलाई हरेक दिन संलग्न गर्नुहोस्, सप्ताहन्तमा पनि । आफ्नो वातावरण र दिनचर्यामा यी साधारण समायोजन गरेर, तपाईंले आफ्नो निद्राको गुणस्तर सुधार गर्नुहुनेछ र समग्रमा थप आराम महसुस गर्नुहुनेछ ।

४. पहिचानको भूमिका : बानी बनाउनमा पहिचानले ठूलो भूमिका खेल्छ । जब तपाईंको बानी तपाईं को हुनुहुन्छ र तपाईं केमा विश्वास गर्नुहुन्छ भन्ने कुरासँग मेल खान्छ, तब तपाईंको बानी कायम रहने सम्भावना बढी हुन्छ । लेखक भन्छन्, ‘जब तपाईं आफ्नो बानी तपाईं को हुनुहुन्छ भन्ने भागको रूपमा देख्नुहुन्छ, तपाईं तिनीहरूप्रति बढी जिम्मेवार र प्रतिबद्ध महसुस गर्नुहुन्छ, सोच्ने यो तरिका तपाईंले के गर्नुहुन्छ त्यसलाई परिवर्तन गर्नुभन्दा बाहिर जान्छ, यसले तपाईंका बानीलाई तपाईं को हो भन्ने कुराको स्वाभाविक भाग बनाउँछ ।’ उदाहरणका लागि स्वस्थ खाना खाने बानीलाई विचार गरौँ । यदि कसैले आफूलाई पौष्टिक खानेकुरालाई महत्व दिने स्वस्थ – सचेत व्यक्तिको रूपमा पहिचान गर्छ भने उनीहरूले यो पहिचानसँग मिलाएर छनोट गर्ने सम्भावना बढी हुन्छ । उनीहरूले स्वाभाविक रूपमा फलफूल, तरकारी र सम्पूर्ण अन्न रोज्न सक्छन् किनभने यसले उनीहरूको शरीरलाई पोषण गर्ने महत्वमा उनीहरूको विश्वासलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । स्वस्थ खानेकुरालाई उनीहरूले आफ्नो भागको रूपमा हेरेर, आफ्नो यी बानीलाई निरन्तर कायम राख्न जिम्मेवारीको भावना महसुस गर्छन्, जसले अस्वस्थ प्रलोभनको प्रतिरोध गर्न र आफ्नो आहार लक्ष्यमा अडिग रहन सजिलो बनाउँछ ।

५. गल्तीबाट सिक्ने : जब तपाईं कुनै कुरामा साँच्चै राम्रो बन्न कोसिस गर्दै हुनुहुन्छ, तपाईंले बाटोमा चुनौतीको सामना गर्दै जानुहुनेछ । यी असफलताबारे नराम्रो महसुस गर्नुको सट्टा, तिनीहरूलाई सिक्ने र सुधार गर्ने अवसरको रूपमा हेर्नुहोस् । असफलता हो भन्ने नबुझेर यसलाई सिकाइको एउटा अंश मात्र हो भन्ने बुझेर, तपाईं बलियो र थप दृढ हुनुहुनेछ । यो मानसिकताले तपाईंलाई बढ्दै जान र समयसँगै अझ राम्रो हुँदै जान मद्दत गर्छ । उदाहरणका लागि मानौँ तपाईं साइकल चलाउन सिक्दै हुनुहुन्छ । जब तपाईं पहिलोपटक प्रयास गर्नुहुन्छ, तपाईं यसलाई बानी पर्नुअघि तपाईं केहीपटक लड्न सक्नुहुन्छ । यी असफल प्रयासबाट निराश महसुस गर्नुको सट्टा, तपाईंले तिनीहरूलाई प्रतिक्रियाको रूपमा हेर्न सक्नुहुन्छ । प्रत्येकपटक जब तपाईं लड्नुहुन्छ, तपाईं कसरी सन्तुलन वा राम्रोसँग स्टेयर गर्नेबारे केही नयाँ सिक्नुहुन्छ । झर्नु भनेको बाइक चलाउन सिक्नुको एक भाग मात्र हो भन्ने बुझेर, तपाईं सफल नभएसम्म प्रयास गरिरहन दृढ बन्नुहुन्छ । सोच्ने यो तरिकाले तपाईंलाई आफ्नो सीप सुधार गर्न र अन्ततः साइकल चलाउन सफल हुन मद्दत गर्छ ।

६. बानी अभ्यासको प्रभाव : अभ्यास विशेष सामग्री जस्तै हुन् जसले बानीलाई रहिरहन मद्दत गर्दछ । तिनीहरूले कार्यलाई उद्देश्य र अर्थ दिन्छ । बानीलाई आफ्नो दैनिकीको नियमित हिस्सा बनाएर त्यसलाई महत्व दिएर संस्कारमा परिणत गर्नु महत्वपूर्ण रहेको लेखक बताउँछन् । चाहे यो तपाईंको दिन सुरु गर्न बिहानको दिनचर्या होस् वा आराम र सोच्नका लागि साँझको अनुष्ठान हो, बानी अभ्यासले तपाईंको दिनमा निश्चित विन्दु सिर्जना गर्दछ । जसले तपाईंलाई आफ्नो लक्ष्यमा अडिग रहन र स्थिर रहन मद्दत गर्दछ । उदाहरणका लागि व्यवस्थित रहने बानीबारे कुरा गरौँ । अनियमित रूपमा सफा गर्नुको सट्टा, तपाईं यसलाई हरेक बिहान केही मिनेटका लागि आफ्नो ठाउँ सफा गर्ने बानी बनाउन सक्नुहुन्छ । सफा गर्नेलाई द्रुत बिहानी अभ्यासमा परिणत गरेर, यो तपाईंको दिनचर्याको नियमित भाग बन्छ । यसले तपाईंलाई व्यवस्थित रहन र धेरै प्रयासबिना आफ्नो ठाउँ सफा र व्यवस्थित राख्न मद्दत गर्दछ ।

७. सुधार गरिरहनुहोस् : लेखक भन्छन् – बानी बसाल्नु भनेको यात्राजस्तै हो । तपाईं सुरुदेखि नै सिद्ध हुनुपर्दैन । बरु समयसँगै अझ राम्रो हुने कुरामा ध्यान दिनुहोस् । नयाँ–नयाँ प्रयास गरिरहनुहोस् र आफ्ना अनुभवबाट सिक्नुहोस् । लचिलो र खुला रहनुहोस् । परिवर्तन गर्नुहोस्, तपाईं बानी बनाउँदा आउने चुनौती ह्यान्डल गर्न सक्नुहुन्छ । प्रत्येकचोटि तपाईं केही नयाँ प्रयास गर्नुहुन्छ, तपाईं थप सिक्नुहुन्छ र आफ्नो लक्ष्यको नजिक जानुहुन्छ । उदाहरणका लागि पैसा बचत गर्ने बानीबारेमा कुरा गरौँ । एकैचोटि ठूलो रकम बचत गर्ने प्रयास गर्नुको सट्टा, तपाईंले प्रत्येक हप्ता वा महिना आफ्नो आम्दानीको सानो अंश छुट्याएर सुरु गर्न सक्नुहुन्छ । समय बित्दै जाँदा, तपाईंले विभिन्न बचत रणनीति प्रयास गर्न सक्नुहुन्छ, जस्तै विशिष्ट बचत लक्ष्य सेट गर्न वा आफ्नो खर्च ट्रयाक गर्न बजेटिङ एप प्रयोग गरेर । तपाईंको दृष्टिकोणको निरन्तर प्रयोग गरेर र तपाईंका लागि उत्तम काम गर्ने कुराबाट सिकेर, तपाईंले आफ्नो बचत स्थिर रूपमा निर्माण गर्नुहुनेछ ।

मूलतः ‘एटोमिक ह्याबिट्स (परमाणु बानी)’ आफैँलाई परिवर्तन गर्नका लागि गाइडबुक जस्तै हो, तपाईं को हुनुहुन्छ र कसरी राम्रो बन्ने भनेर पत्ता लगाउन यसले मद्दत गर्दछ । यसले तपाईंलाई कसरी साना सुधार गर्ने, बानी स्ट्याक गर्ने, तपाईंको वातावरणलाई व्यवस्थित गर्ने, तपाईंको पहिचानलाई आकार दिने, संस्कार सिर्जना गर्ने र समयसँगै सुधार गरिरहन सिकाउँछ । यी विचार पछ्याएर, तपाईं आफ्नो लक्ष्यमा पुग्न सक्नुहुन्छ र तपाईं बन्न चाहनुभएको व्यक्ति बन्न सक्नुहुन्छ । जब हामीले ‘परमाणु बानीहरू’को शक्ति बुझ्छौँ र प्रयोग गर्छौँ, हामी दिगो परिवर्तन गर्न सक्छौँ र खसी पाउन सक्छौँ जसले हाम्रो जीवनका सबै भागमा प्रभाव पार्छ ।